Horta. Dzika zielenina z Krety.

Wczoraj przyjechaliśmy do domu po dwutygodniowej nieobecności, a nasi sąsiedzi jak zwykle zadbali o nas w kreteńskim stylu. Na tarasie, na stole znaleźliśmy woreczek ze świeżymi, wiejskimi jajkami i wielką torbę horty – dzikiej zieleniny, zebranej tego ranka przez naszą Marię.

Gdy podzieliłam się z Wami na Facebooku tą wiadomością, horta niespodziewanie zrobiła na wszystkich ogromne wrażenie i stała się niemałym tematem do dyskusji. Obiecałam opisać Wam czym jest horta, a także jak można ją sobie zastąpić w Polsce, ale w międzyczasie powstawało wiele teorii o tym, co to takiego ta horta jest. Jedni mówili, że to mniszek lekarski, inni, że stamnagathia (która jest odmianą dzikiej cykorii), a jeszcze inni, że horta to jest nazwa własna rośliny, która rośnie wyłącznie na Krecie.

Nikt z powyższych nie miał racji, choć niektórzy byli bardzo blisko. Horta to po prostu określenie dzikiej zieleniny. Zimą i wiosną, zanim słońce wypali dzikie rośliny, kobiety zbierają po polach, wzgórzach i plażach, ogromne kosze dzikich, zielonych roślin – czyli właśnie horty. Tych jadalnych chwastów są setki, każdy ma odrębną nazwę i każda szanująca się wiejska gospodyni domowa rozpoznaje co najmniej kilkadziesiąt. Na Krecie rośnie też wiele gatunków endemicznych horty (i nie tylko horty), czyli takich, które nie występują nigdzie indziej na świecie.

Hortę przygotowuje się na wiele sposobów, w zależności od tego jaki rodzaj chwastów zbieramy. Wspomniane stamnaghati (bardzo zdrowe!) gotuje się w wodzie i je z dodatkiem cytryny i oliwy, vlita (po polsku szarłat siny) najlepiej smakuje tsigariasta, czyli duszona z ziemniakami, cukinią i pomidorami, jest też horta używana specjalnie do kalitsouni, do placków, gulaszy, a nawet do hortosoupy – zupy z chwastów.

Horta jedzona jest jak Kreta długa i szeroka, w zależności od położenia zmienia się zbierany rodzaj chwastów, ale każdy ją tu zna i czasem nawet podają ją w niektórych tawernach.

Świetne w horcie jest to, że istnieje jej naprawdę ogrom rodzajów, przez co ciężko się nią znudzić. Można przygotowywać ją na wiele sposobów, a do tego jest niesamowicie zdrowa. Pomijając fakt, że horta ma naprawdę mało kalorii, jest też bardzo bogata w witaminy K, A i C, a także potas, żelazo i błonnik. Nasza sąsiadka, Pani Despina, opowiadała nam historię jak wyleczyła się z wrzodów żołądka pijąc wodę z gotowanej horty*, a zapytana czy chodzi do lekarza powiedziała, że tak, ale po diagnozę, po lekarstwa chodzi na pola i wzgórza.

W Polsce także mamy dzikie, jadalne chwasty, z których możemy z powodzeniem przyrządzić polski odpowiednik greckiej horty. Były czasy, kiedy zbieranie jadalnych chwastów było na porządku dziennym, ale zwyczaj ten, jak i gotowane z nich potrawy niestety powoli zanikały w polskiej kuchni.

Istnieje też kilka osób, które zajmują się propagowaniem jedzenia dzikiej zieleniny, prowadzą zajęcia edukacyjne i kulinarne, oraz przybliżające dziką, polską kuchnię. Najbardziej znanym jest chyba Łukasz Łuczaj, autor wielu książek o jadalnych dzikich roślinach i prowadzący program telewizyjny o dzikiej kuchni. Polecam Wam zajrzeć do strony Łukasza, a także odwiedzić facebookowy profil Chwastożerców – moim zdaniem robią naprawdę świetną robotę!

Wiele osób zastanawia się czym można zastąpić grecką hortę w polskich warunkach. Tak naprawdę, jeżeli poznacie dzikie rośliny jadalne, to możecie użyć wszystkiego co zielone i da się zjeść. Ja mam kilku faworytów, polecam Wam zacząć jednak od tego, co przede wszystkim znacie, ale także co Wam zwyczajnie smakuje. Moje ulubione zamienniki horty w Polsce to:

Oprócz wyżej wymienionych, w roli polskiej horty świetnie sprawdzi się też rzeżucha, ta hodowana na parapecie, jak i ta łąkowa, szpinak, koniczyna, zajęcza koniczyna (z tą ostrożnie, bo jest bardzo kwaśna), liście i kwiaty nasturcji, czosnek niedźwiedzi, szczaw, dziki szczypiorek, liście chrzanu, a także młode, miękkie liście babki lancetowatej. W zasadzie przed użyciem jakiejkolwiek jadalnej rośliny zatrzymuje Was jedynie smak.

Ważne jest, żeby rośliny na hortę zbierać młode (większe są łykowate i niesmaczne), z czystego i legalnego źródła (żadnych parków narodowych!) i tylko te, co do których nie mamy żadnych wątpliwości. Jeżeli chcecie coś zjeść, koniecznie musicie to znać – nie brakowało przypadków pomylenia konwalii z czosnkiem niedźwiedzim, a jedzenie konwalii może się skończyć śmiercią. Zbieramy tylko to co znamy, bez wyjątków.

Wielu z Was pewnie powie: taka polska „horta” to nie to samo. Tak, to prawda – horta znana Wam z Krety jest inna, rośnie blisko gór i morza, pod palącym greckim słońcem i nie da się porównać, a tym bardziej zastąpić jej polskimi chwastami. Ale możecie spróbować zdrowych, rodzimych roślin jadalnych, znanych naszym przodkom i tym samym, możecie odnowić tradycję jedzenia dzikich roślin w Polsce. A z hortą mogą Was łączyć przepisy i sposoby przygotowania dzikiej zieleniny, na przykład taki, jak ten.

Horta. Dzika zielenina z Krety.

* To, ze Pani Despina uważa, że się wyleczyła wodą po gotowaniu horty, wcale nie znaczy, że tak było. Nie bierzcie tego jako porady lekarskiej, zielarskiej czy innej, bo jeśli zechcecie się tak „leczyć” i jedyne co z tego będziecie mieć to sraczkę, to proszę mnie nie wyklinać. Historia ta ma charakter informacyjny i nie jest profesjonalną poradą. No.

Rzuć też okiem na: